Bacaklardaki Venler düz bir merdivene benzer
Bakımlı varislerle ilgili ayrıntılara geçmeden önce bacaklardaki kan dolaşımının nasıl gerçekleştiğini özet olarak özetleyelim. Kalbin pompaladığı ve dokularımız için gerekli oksijeni barındıran temiz kan, ‘arter ’ (atardamar) adı verilen damarlarca vücudumuzun her noktasına taşınır. Oksijen sunumu gerçekleştikten sonra geride kalan kirli kanı temizlenmek üzere akciğerlere içeren damarlara da ‘ven ’ (toplardamar) denmektedir. Bacaklarımızdaki venlerin yerleşiminin düz bir merdivene benzediğini söyleyebiliriz. Merdivenin tepede olan bacaklarından birini yaratıcı, cilt yüzeyinden en uzakta-derin katmanda ve kasların içine gömülü olarak seyreden, gözle görünmeyen , bütün lekeli kanın toplanıp taşındığı, ‘Derin Venler ’; Merdivenin ikinci düşey bacağını yaratıcı, kaslar dışarıya,yüzeye yakın,kendi kılıfı içinde ilerleyen, derin venler gibi gözle görünmeyen, ‘Yüzeyel/Trunkal venler ’(‘Safen ve Bağlayıcı venler ’) ve derinin hemen aşağı seyreden, eğer genişler ve büyürler ise gözle görülebilen ‘Cilt altı venleri ’ bulunur.
Bacak venlerinin kapakçıklarının bozulması varise sebep olur
Bacak venleri içindeki kapakçıkların bozulması, varisin en sık nedenidir. Hasta ayağa kalktığında, kanın aşağıdan yukarıya tek yönlü gitmesini karşılayan kapakçıklar geri kaçırırlar. Yanlış yöndeki bu kan akımına ‘venöz reflü/yeteneksizlik/firari ’ adı verilir. Yüzeyel Venlerin reflüsünde kan, deri altı venlerine dürüst kaçmaya başlar. Bu şart, ciltte öbür renk ve çaplarda damar belirginleşmeleri, yani varisleri doğurur.
Çıplak gözle farkedilen varisler buzdağının görünen kısmı
Bacak cildi üstünde çıplak gözle gördüğümüz varisler, buzdağının görünen tepesidirler. Belli Başlı problem, bizim gözle görmediğimiz venlerdeki kapak yetersizliğine bağlıdır. Bazıları, kasların içinde yer alan, belli başlı otoban gibi işlev görebilen derin venlerde bir sorun olduğunda, veya ‘yüzeyel ’ diye adlandırılmasına rağmen gözle görülmeyen venlerde sorun olduğunda buna ‘Sıcacık varis ya da İç Mirasçı ’ denmektedir. Fiilen, varislerin nedeni çoğunlukla, içeride yer alan venlerdedir. Dolayısı ile varisleri ‘iç/bakımlı ’ ve ‘dış ’ diye yarmak dürüst bir yaklaşma değildir. Yüzeyel ven ’lerinde kapak kaçağı bulunan olguların yaklaşık %50 ’sinde deri altı venlerine dürüst bir firari gelişmez. Hastada tabanlarda yanma veya huzursuzluk, ayak bileğinde şişlik (ödem), gece krampları, kızarıklık veya yara açılması söz konusu olabilmesine karşın, bacaklarda damar belirginleşmeleri olmayabilir. Dürüst tanımlama ile, yüzeyel venlerdeki kapak kaçağına ‘Yüzeyel Venöz Reflü (SVR) ’, ‘Yüzeyel Venöz Yetersizlik (SVI) ’, ‘Kronik Venöz Yetersizlik (CVI) ’adı verilir. Bu süreçte, gözle farkedilebilen varisler demin gelişmemiş ise bunlara ‘Gizli Mirasçı ’ tanımını kullanan hekimler mevcuttur (Dr. Mark Whiteley). Sonuçta, bir yandan ‘yüzeyel yetersizlik ’ derken diğer yana buna ‘dar ya da iç varis ’ diye izah etme yapılması, sorunu kafa karıştırıcı bir ayla getirebilir.
Bakımlı Mirasçı’in belirtileri bacaklarda yorgunluk, sancı ve hassasiyet
Eğer bacaklarınızda ‘spagetti makarna ’ görünüşlü kalın varisleriniz bulunmuyorsa bile ayakta durunca but ağrısı, tekrar ayakta durunca bacaklarda dermansızlık, ağırlık duygusal ve hassasiyet, ince kılcal damarların belirginleşmesi, üçgenin taban olmayan kenarı bileklerinde şişkinlik veya çorap lastiği izinin kalması, bacak bileklerinde kırmızı noktacıklar tarzında lekeler (‘venöz egzema ’), ayak bileklerinde kahverengi noktacıklar tarzında lekeler (‘hemosiderin ’ birikimi),etap bileklerinde yaralar (‘venöz ülser ’) ve bacaklarda yüzeyel, ağrılı, sert alanlar ayrım edilmesi (‘tromboflebit ’) durumunda mutlaka bir kalp damar cerrahisi uzmanına gitmelisiniz. Bacaklarınıza venöz doppler ultrason çektirmeli ve sıcacık varisiniz olup olmadığını araştırmalısınız.
Kimlerde varis riski vardır?
Eğer 40 yaşın üzerindeyseniz, doğum denetleme hapı ya da başka bir hormon taşıyan hap kullanıyorsanız, Tiroid hastalıkları gibi hormonal bir bozukluğunuz mevcutsa, aşırı kilonuz ya da obeziteniz varsa, venlerinizde bir pıhtı oluşumu geçirmişseniz, uzun vakit oturmayı gerektiren bir işle uğraşıyorsanız, uzun saatler ayakta kalıyorsanız veya hamileyseniz mirasçı riski taşırsınız.
Yaş, kalıtım, gebelik ve yaşam şekli varislerde etkili
Rakamlara bakacak olursak varislerin görülme sıklığı şu şekildedir;
*40 yaşın altındakilerde %22,
*50 yaşında %35
*60 yaşında %41
*Yaş ve cinsiyetten bağımsız yoğunluk %20-60
*Anne veya babada varis yokken, herhangi bir yaşta %20
*Anne ya da babadan birinde varsa, çocuk erkekse %25, kızsa %60
*Anne ve babada varsa, çocukta %90
*Hiç hamile kalmamış ise %32
*Tek gebelik sonrasında %38
*İki hamilelik sonrasında %43
*Üç gebelik sonrasında %48
*Dört ve daha pozitif hamilelik sonrasında %59
*Kesintisiz ayakta durarak çalışanlarda %36
*Sürekli oturarak çalışanlarda %27 oranında varis görülmektedir.
Çare edilmeyen varisler ölümcül tabloya yol açabilir
Çoğu kere ‘kozmetik ’ bir sorun olarak düşünülüp önemsenmeyen veya benzer gerekçeyle uzman olmayan kişilerce sadece estetik açıdan tedavisi planlanan varisler fiilen bir damar hastalığıdır. Tedavi edilmezse, aylarca geçmeyen ağrılı yaralara, damarlarda pıhtı oluşumlarına veya ‘akciğer embolisi ’ denen ölümcül tablolara yol açabilirler.
Varislerin tedavileri eskiye tarafından fazla daha kolay
Eskiden kullanılan herzamanki mirasçı ameliyatları büyük oranda terkedilmiştir. Aynı biçimde, az daha ‘körlemesine ’ konulan tanılar ve tedaviler yerine artık hasta damar ve kapakların %100 netlikle tespiti ve tedavisi doppler ultrason görüntüleme aşağı yapılabilmektedir. Günümüzde mirasçı tedavilerinde , ‘yüzeyel köpük skleroterapi ’, ‘yüzeyel lazer ’; ‘endovenöz trunkal ablasyon-EVTA ’, ‘doppler altında kimyasal ablasyon-DGS ’ ve ‘ambulatuvar flebektomi ’ kullanılmaktadır.